Page 15 - Büyükşehir Belediyelerinde Toplu Ulaşım 2. Baskı

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNDE TOPLU ULAŞIM 2020

rında sosyal mesafe uygulamasının devam etmesi nedeniyle araçlar-
da taşıma kapasitesi tam olarak kullanılamamakta ve kapasite oranı
yüzde 40’ı geçememektedir. Yapılan çalışmalarda toplam yolcu sayı-
larında azalma olsa dahi vatandaşların salgın sürecinde toplu ulaşımı
büyük oranda mesai başlama ve bitiş saatlerinde kullandığı görül-
müştür. Bu süreçte gerek mesai başlama ve bitiş saatlerinde gerekse
gün içinde artan yolculuk taleplerini belediyeler mevcut araç filoları
ile karşılamaya çalışmıştır.
Mevcut toplu taşıma sisteminde finansman, kullanıcılar tara-
fından sağlanmakta olup kullanan öder (yolcu öder) sistemi bulun-
maktadır. Bu durum yolcu sayıları değişkenliğinde, binişlerden ba-
ğımsız olarak oluşan sabit maliyetlerin olduğu sektörde işleticilere
finansal zorluklar oluşturmaktadır. Salgın döneminde binişlerden
kaynaklı gelirler bir önceki yıla oranla ortalama yüzde 42 oranında
azalmıştır. Bu azalmaya ilave olarak personel, akaryakıt, araç bakım
vb. giderleri de eklendiğinde gelir kayıpları daha da artmakta bu
sistemin sürdürülebilirliği ortadan kalmaktadır. Salgın döneminde
toplu taşıma işleticilerine belediyeler tarafından destek ödemesi ya-
pılmış olsa da bu desteklerden belediye şirketleri faydalanamamıştır.

Maliyetlerin belediye, belediye şirketi ve özel işleticiler için
hemen hemen aynı olduğu bir sistemde hasılat vergilendirmeleri
farklılık göstermektedir. Kamu hizmeti olan toplu taşımada, beledi-
yelerin otobüs işletmeleri ile toplu taşıma alanında faaliyet gösteren
belediye şirketlerinde KDV oranı %18 olarak uygulanmakta olup bu
oran özel işleticilerde %1.5 olarak uygulanmaktadır. Ayrıca belediye
şirketlerince yaklaşık yüzde 20 oranında yapılan ücretsiz taşıma ya-
pılmaktadır. Ancak bu taşımalar için gelir desteği ödemesi yapılma-
makta olup bu durum şirketler üzerinde mali yük oluşturmaktadır.

TBB | 7